Doğu Anadolu Yemek Kültürü
Doğu Anadolu Bölgesi Yemek Kültürü
Doğu Anadolu Yemek Kültürü, farklı kültürleri bir arada kapsayan büyük bir lezzet diyarı. Bölgeye hükmetmiş eski medeniyetlerden Urartular, bize bu bölgenin tarihinin ne kadar eskilere dayandığının kanıtıdır.
Şimdilerde, bölgenin Paris’i olarak görülen cağ kebabı ustası Erzurum da bile farklı şiveler görülmektedir. Ayrıca yakınlığı sebebiyle Karadeniz esintileri de Dadaşlar diyarında görmek mümkün. Van’a geçtiğimizde büyük bir göl karşılar bizi. Dünya’nın en büyük soda gölüne sahip Van’a yolunuz düşerse, tarihi yapıtları sevenlere Akdamar Adasını ve Kilisesini görmenizi öneririm. Bir de kahvaltısını muhakkak yiyin. Kars ve Ardahan şehirlerinde de farklı kökene sahip insanların bir arada barış içerisinde yaşadıklarını görürüz. Kozmopolit bir iklime sahip buralar. Kaz eti, kaşar peyniri, kar, katmer ve kayak. Kars’ın “ka” ile başlayan ünlü özellikleri. Bu arada Kars kelimesi de böyle. Memleketim Ardahan da Kars’ın meşhur “ka”larına sahip. Bölgenin farklı kökene sahip misafirperver, vatansever ve mert insanları gibi Doğu Anadolu yemek kültürü de farklı lezzetleri içerisinde saklar.
Şimdi, lezzetler diyarı Doğu Anadolu’da yemeklere ve mutfak araç gereçlerine ne derler, bir bakalım da kültürümüz artsın. 😉 Sonra da Doğu Anadolu yemekleri hakkında bilgi sahibi olabiliriz.
Doğu Anadolu Yemek Kültürü
Mutfakta Neye Ne Derler?
Erzurum’da patatese kartol, tencereye guşkana, fasulyeye lobiya, mantıya hıngel, çekirdeğe çiğit, un çorbasına herle, hindiye culuh, çaydanlığa çaynik, bayata kerti, sofra bezine dastar derler. Bulgura hedik, peynire de lor derler. Van’da kahveye gehve, tencereye guşğane, eriğe alça, patatase gartol, havuca püçülük derler. Kars’ta yemek tabağına sahan, çatala çengel, sofraya sini, pirince düyü, kepçeye çömçe, peynire pendir, lahanaya da kelem derler. Malatya’da su kabına şapşak, maydanoza maydenez, süzgeçe kemis, semiz otuna pirpirim, patlıcana balcan, duta tut ve pestile bastığ derler. Peki başka ne derler? Devamı sizden. 😉
Kahvaltı
Kahvaltı deyince akla ilk gelen tabi ki Van kahvaltısı. Sadece bu bölgede değil, tüm yörelerde namı duyulmuştur. Otlu peyniri, örme peynir, Van balı, yumurta, zeytin, yayık tereyağ, sucuklu yumurta, kaymak ve murtuğa, kahvaltıda en çok tükettikleri yiyeceklerdir. Murtuğa kulağa yabancı gelmiş olabilir; ne olduğunu hemen söyleyeyim. Un, yumurta ve tereyağ ile yapılan oldukça pratik ve lezzetli bir kahvaltı yemeğidir. Tarifine muhakkak sitemde yer vereceğim ekonomik bir lezzet. Yazın, yoğurt ve cacık, kışın pekmez ve tahin kahvaltı masasındaki yerini alır. Erzurum, güne lor peynir, çay ve meşhur kıtlama şekeri ile başlar. Çaydan 1-2 yudum çeker, üstüne bu şekeri kıtlar. 😉 Sonra tekrar çayı içerler. Bu döngü böyle sürer. Kıtlama o kadar serttir ki anca kerpetenle kırarsın. Lor peynirinin rengi yeşile çalanı daha lezzetli olur. Lavaşa katık edip kıtlama çayla yerler. Erzincan’a ait (şavak) tulum peynirinin tadı bir başkadır. Şimdiye kadar yediğim en lezzetli tulum peyniri. Bu peyniri lezzetli kılan da koyunların stressiz bir ortamda, çeşit çeşit doğal otlarla beslenmesi. Az tuzlu ve yağlı olan Erzincan tulumunu şiddetle denemeni tavsiye ederim.
Kete, göğermiş peynir, pestil kavurma, pestil çullama, hedik, Erzincan’dan lök helvası, Kars’a ait gavut, Elazığ’dan domates unu yine en çok yenen kahvaltılıklardır.
Et ve Buğday: Doğu Anadolu Yemekleri için Temel Besinler
Bölgenin en önemli geçim kaynağının hayvancılık olması, et tüketimini de beraberinde getiriyor. Ayrıca bölge halkı besledikleri hayvanlardan süt ve süt ürünleri elde ediyor; lor, tulum gibi peynirler, yoğurt, kaymak gibi organik, sağlıklı gıdalar tüketiyorlar. Market ürünlerinin yüzüne pek bakmıyorlar. Buğdaydan elde ettikleri bulgur ile yaptıkları nefis yemekleri yiyorlar. Bitlis mutfağından ciğer taplaması, Tunceli’den babuko, hangel, kömbe, Elazığ’dan sırın, Kars böreği, un helvası, Erzurum’un tel kadayıf sarması, Erzincan’dan kete, Malatya’dan kudret topu,Iğdır’dan börülceli bulgur, Tunceli’den eşkene ve Ardahan’ın katmeri, buğday ve un ile yapılan Doğu Anadolu yemeklerinden bazıları. Şimdi bir soru:
Bitlis’te yapılan, bulgur, mercimek ve kıyma ile yapılan, ekşi nar ile lezzetine lezzet katılan ve pilavın yanında yenen yemeğin adı nedir? İpucu, baş harfi g ile başlıyor.
Buğday ile yapılan harika yemeklerden sonra bir de et ve sakatat yemeklerine bir bakalım. Koyun eti bölgede daha çok tüketilir. Kara kavurma, Malatya ve Elazığ’da kış için yapılan bir kavurma türüdür. Ekşili et, kendi suyuyla pişen ete domates, soğan ve pişmesine yakın limon sıkılarak az biraz daha kaynatılarak yapılır. Kağıt kebabı da genelde kuzunun kaburgasıyla yapılan meşhur bir Malatya yemeğidir. Erzurum’da yapılan cağ kebabı, adını “cağ” denen krom şişlerden almıştır. Koyun etiyle yapılan bu kebap, lavaş ekmek ya da pide, közlenmiş biber ve domatesle afiyetle yenir. Patlıcan kebabı, tas kebabı, bumbar dolması, ciğer taplaması, büryan, analı kızlı köfte, içli köfte, Muş’dan köfte ( hafta direği), kelle paça, kaz eti pilavı ve sac kavurma da Doğu Anadolu yemek kültürü içerisindeki yerleri büyüktür.
Sorunun cevabı : Glorik.
Enfes Çorbalar
Bölgede çorbalar, ana yemeklerden önce sofraya konur. En çok bilineni ayran aşıdır. Erzurum, Bitlis, Ağrı, Bingöl ve Van şehirlerinde çok sık tüketilir. Özellikle Dadaşlar diyarında, Ramazan ayında neredeyse her gün iftarda tüketilir. Elazığ’da yaz mevsiminde kurut adını verdikleri yoğurttan yiyecek elde ederler. Kışın da bununla kurut çorbası yaparlar. Erzincan’da beyaz renkli tarhana ve koyun eti ile yapılan çorba nefistir. Bunun yanında un çorbası da yöre halkının çok sevdiği bir yemektir. Kesme aşı, yarma çorbası, glorik çorba, herle, lobik ve mahluta, ünlü çorbaların başında gelir.
Salatalar
Malatya’da kahvaltılarda çökelek, yeşil soğan, maydanoz ve pul biber ile yapılan çökelek salatası, lavaşla birlikte yenir. Lobik salatası, Elazığ’da kuru börülce ve yeşilliklerle hazırlanır. İkra, Kars yöresinde, kebapların yanında yenen, patlıcan, domates ve biber ile hazırlanan çok lezzetli salata ve meze türü yiyecektir. Patik salatası, parpar, biber salatası, yumurta salatası, çoban salata ve soğan salatası, Doğu Anadolu yemekleri yanında sofrayı şenlendiren salatalar.
Hamur İşleri bir Harika!
Bayat ekmek ve yoğurtla yapılan ekmek ıslatması, Erzincan tarifidir. Çeşitli içler ile yapılan kılç Bingöl’e ait hamur işidir. Ardahan’da pişi, kızgın yağda mayalı hamurun pişirilmesiyle yapılan hamur işleri tarifidir. Pişinin içine malzeme konulduğunda ise pişi oluyor mafiş. Erzurum’da kete, genelde kahvaltılarda ve çay içileceği zaman sofrada yer alır. Ayrıca bölgede cevizli, çiriş, sini ve açma gibi çeşitleri var. Cumur, Tunceli’de ekmeğin kızgın yağda pişirilmesiyle yapılan pratik bir yemektir. Diğer hamur işleri; patila, gaygana, top hamur, cumur, bıcık ve sırım.
Tatlılar Diyelim, Tatlı Konuşalım
Kalbur hurması, Tunceli’de süt, yumurta ve un ile elde edilen hamur, hurma şekline getirilir. Pişirildikten sonra da üstüne bal veye şeker şerbeti dökülür. Erzurum’un meşhur tatlısı kadayıf dolması, tel kadayıf, ceviz, yumurta, şeker ve yağ ile yapılır. Taş kadayıf, Malatya’da yine içine ceviz konularak yapılır. Bingöl’ün kabak tatlısının yapımında içine tarçın ya da karanfil, üstüne fındık, ceviz serperek yapılır. Sargı burma, irmik, un, kaymak, şeker ve omaç helvaları, dilber dudağı ve kavut tatlısı da meşhur tatlılardandır.
İçecekler
Kahvaltı bölümünde de bahsettiğim gibi kıtlama şeker, ağızda bekletilir ve sade çay yudumlanarak çayın tatlanması sağlanır. bu arada bu çayı içerken bacak bacak üstüne atmak gerekir. Nasıl olsa paşa çayı. ) Erzurumlu bir arkadaşımdan duymuştum. Erzurumluya çay içerken ne yapisen diye sorduğunda, bacak bacak üstüne atarak vereceği cevap (Bir yudum çektikten sonra.):
– Gör misen? Kıtlama çay içirem.
Malatya acılı ayranı, koyun yoğurdu ve ince yeşil biberle yaparlar. Yabani fıstık ağacının meyvesi melengiç ile yapılan kahvenin tadı bir başkadır. Elazığ ve Bitlis taraflarında genelde yapılır. Van’da gül şerbeti, Kars’ta ve Ardahan’da kızılcık şerbeti, Erzincan’da kuşburnu, yöre halkının sık sık içtikleri içeceklerdir.
Diğer bölgelerimizin yemek kültürleri hakkında bilgi almak için aşağıdaki linklere tıklayabilirsiniz. Lezzet parmaklarında. 😉
Güneydoğu Anadolu Bölgesi Yemek Kültürü
İç Anadolu Bölgesi Yemek Kültürü
Karadeniz Bölgesi Yemek Kültürü
Sonuç olarak, Doğu Anadolu’nun yemek kültürü çok büyük; vatanını seven insanları gibi.
[os-widget path=”/yemekta/yaz%C4%B1-de%C4%9Ferlendirme” of=”yemekta” comments=”false”]
Elinize sağlık. Mükemmel bir yazı olmuş. Ben de Erzurumluyum. Kıtlama içirem:)
Sağolasan Aslı. 🙂 Afiyet olsun canım.
Yazı için eline sağlık hocacığım. Van-Başkale’de kahvaltı yapmıştım. Yok yok diyebilirim.
Teşekkürler Asiyeciğim. İstanbul’da Başkaleli bir komşum vardı. Sağolsun. Van’a gittikçe otlu peynir getiriyordu. Tek kelimeyle harika.
Bizi aydınlattığın için teşekkür Fundacığım. Şu komşuya söyleyelim bize de göndersin ya.
Şu peynirden artarsa bende beklerim Funda Hocam. 😉
Bana da glorik 😉 Ekşi lezzetleri severim. Fundacığım yazını tek solukla okudum çok güzel.
Güzel yorumlarınız için toplu teşekkür. 🙂 Söylerim Hatice Hanım. 😉
Hocam yazınızı çok beğendim. Emeğiniz için biz teşekkür ederiz.
Güzel yorumlarınız için sağolun Funda Hanım
Yazını çok beğendim canım emeğine sağlık 👍
Bilgilendirici olmuş sağolun.