Ege Bölgesinin Yemek Kültürü
Bu yazımda, Ege Bölgesinin yemek kültürü hakkında, yöre halkından ve araştırmalarımdan edindiğim bilgileri sizinle paylaşmak istiyorum. Sağlığa iyi gelen güzelim Ege yemekleri hakkında bahsetmeden önce gelin biraz bölgeyi tanıyalım.
Ege Bölgesi, ismini denizinden alan, dağların kıyıya paralel uzandığı, topraklarının bir bölümü Marmara’da bulunan, daha çok Akdeniz iklimine sahip eşsiz doğal güzelliği olan Efeler diyarıdır. Efes, Bergama Antik Kent, Afrodisias, Cunda Adası, Seferihisar, Kula, Bafa Gölü, Miletos ve Priene, bölgenin görülmesi gereken turistik ve tarihi yerleridir. Doğa güzellikleri ve sahilleriyle Didim, Bodrum, Çeşme, Kuşadası, Marmaris, Fethiye, Seferihisar ve Özdere, her yıl milyonlarca turiste ev sahipliği yapar. Ayrıca denizi ve yeşili gibi kızları da güzelmiş, eh işte. 😉
İç kesimlere gidildikçe de karasal iklim biraz daha ağır basar. Topraklarının verimli olması, iklim farklılıkların gözükmesi ve bölgeye gelip yerleşen insanların gelenekleri, çeşitlilik bakımından Ege Bölgesinin yemek kültürü için tam isabet olmuş. İzmir yemek kültürüyle, Kütahya yemek kültürü birbirini tutmaz. Aynı şekilde Afyonkarahisar, Uşak, Muğla, Manisa ve Aydın illerimizin yemek kültürlerinde de farklılıklar görebiliriz.
Yemekler bu kadar farklı ve güzel olunca yazım birazcık uzun oldu. 🙂 Ben de yazımdaki başlıkları aşağıya sıraladım. Bu başlıklara tıklayarak merak ettiğin konuya ulaşabilirsin.;) Lezzet parmaklarında.
- Ege Kahvaltısı
- Çorbalar
- Egenin Meşhuru: Zeytinyağı
- Salatalar
- Otlar
- Et Yemekleri
- Hamur İşleri
- Tatlılar
Yazımızın sonunda bu yazıyla ilgili bir değerlendirme sorusu var. Tek tıkla değerlendirme yaparak sitemizin geliştirilmesine katkı sağlayabilirsiniz.
Şimdi, sadede gelelim ve Ege Bölgesinin Yemek Kültürü ve Ege Yemekleri nelermiş; başlıklar halinde bahsedelim.;)
EGE BÖLGESİNİN YEMEK KÜLTÜRÜ
Güne erken uyandık ve karnımız acıktı. Denize girmeden, güneşlenmeden ya da geziden önce ne yiyelim? Sağlığa iyi gelecek kahvaltı ile kendimize gelelim. Sonra da öğlen ve akşam yemeğinde zeytinyağlı yemekler, çorba, et ve sebze yemekleri, içecekler, balık ve salatalar, hamur işleri derken üstüne de tatlı yiyelim ve günü; yani yazıyı bitirelim.;)
Ege Kahvaltısı
Ege kahvaltısı deyince aklıma ilk gelen zeytin çeşitleri ve zeytinyağlı kahvaltılıklar oluyor. Kırma zeytin, kokusu ve tadıyla bölgede diğer zeytinlerden bir tık önde. Bu zeytinleri çizip 3-4 ay kadar suda bekletilir. Sonunda limon, yağ ve tuzla tadına tat katılır. İzmir, Bergama tulum, tam yağlı koyun sütüyle yapılan kahvaltı sofrasının as peyniridir. Tereyağ ve kaymak, sahanda yumurta ve reçeller sık tüketilen kahvaltılıklardır. Uşak’ta yumurta sızdırması, yumurta, salça, tereyağ, su ve tuz ile yapılan nefis bir kahvaltılık çeşididir. Bayat ekmekle yapıldığı için de israfı önleyen bir kahvaltılık. Yanına demli, sıcak çay tavsiye ediyorum. Kızılcık marmelatı, incir, kayısı, vişne, portakal ve gül reçelleri de kahvaltıya renk katan tatlı yiyeceklerdir. Kızılcık marmelatı Kütahya’da çok yapılır. Ayrıca Egelilerin, kekiği ve karabiberi zeytinyağının üstüne serpip ekmek banarak yemeleri yok mu? Yanında da Bergama tulum peynir. Boyoz, İzmir’e ait, kahvaltılarda yenen çöreğe benzer hamur işi bir yemektir.
Çorbalar
Mantar, balık, tarhana, top tarhana, mercimek, kuru börülce, kuru bakla, tekke, pirinçli domates, çevirme, nohutlu işkembe, tıngıl, paça, miyane, sütlü düğün, sütlü çorba, ovmaç, pirinç, şehriyeli tavuk Ege Bölgesi yemekleri içerisinde çorbalar menüsünde yer alır.
Tarhana ağustos, eylül aylarında yapılır. Kütahya’da kızılcık tarhanası, Denizli’de top tarhana bol bol tüketilir. Kızılcık tarhanası, sağlık açısından oldukça faydalı çorbaların başında geliyor. Hastalandın mı? Buyrun; bir kase kızılcık çorbası.;) Top tarhana, keçi yoğurdu ve ince ufalanmış buğday ile yapılır. Afyon ve Kütahya halkı miyane çorbasını çok sık tüketirler. Yağ, un ve su ile yapılan pratik bir çorbadır. Muğla’da mantar çok yetiştiğinden mantar çorbası yapılmaktadır. Yine Kütahya halkı, pirinç, un, yumurta ve yoğurt ile yapılan çevirme çorbasını sık tüketirler. Yazın domates çorbası Ege yemekleri içinde yerini alan yemektir. Balık çorbası da mevsimine göre hangi balık çıkıyorsa onunla yapılır. Allah ne verdiyse artık.
Peki Ege’nin incisi hangi balık derseniz cevabım: Lezzetli beyaz etiyle çipura. Tüm balıkçılara rastgele diyelim. Allah yardımcıları olsun. Zor iş.
Ege’nin Meşhuru: Zeytinyağı
İzmir, Özdere’de bundan 6 sene önce 10 günlük tatil yapmıştık. İstanbul’a dönmeden 1 gün önce Pazar’a gitmiştim. Dönmeden zeytin ve zeytinyağı almamak olmaz. Pazarcıya;
“Nasıl, iyi mi?” diye sorulmaz ama sordum. Alışkanlık.;)
Pazarcı çay bardağına zeytinyağını doldurdu ve;
“Abla, al, iç.” dedi.
“Hepsini mi?” diye sordum.
Bunun üzerine bir bardak da kendine doldurdu ve kafaya dikti. Sek içti vallah.;)
Ben de bundan aldığım gazla yudum yudum içtim. Hafif boğazı yakan ama hafif bir zeytinyağıydı. Kokusu da güzeldi. 20 litre aldım.
Zeytinyağı demek, bölge insanının geçim kaynağı demektir. Burada yaşayan insanlar, çoğu yemeklerini zeytinyağıyla yaparlar; kızartmalar, kahvaltılıklar, sebze yemekleri, balık yemekleri, salatalar… Bunların en bilindik olanlarını bir çırpıda sayalım mı?
Kahvaltıda Yenen Zeytinyağlılar:
Zeytinyağlı melemen, yumurta sızdırması, cızdırma, çılbır, sahanda yumurta, peynir kızartması, Uşak haşgeşli, pişi, baharatlı zeytinyağı, çemen ve bahar gevrek. Bölge insanı pratik peynir kızartmasını, çörek otu, tulum peynir ve zeytinyağı ile yaparlar. Cızdırmayı ise mısır unuyla ve haşhaşla hazırlarlar. Pekmezle birlikte yemesi güzel olur.
Zeytinyağlı Sebze Yemekleri:
Yumurtalı patates, etli domates dolması, domatesli bulgur pilavı, biber dolması, karnıyarık, yumurtalı patlıcan, taze fasulye, kabak yemeği, lahana sarması, kabak mücveri, fırında kabak, patates köftesi, pırasa, kereviz, enginar dolması, yaprak sarma, çığırtma, peynirli biber kızartma, barbunya, türlü ve bakla. Patates köftesi, Haşlanmış patatesler rendelenir. Sonra ince doğranmış maydanoz, soğan ve ardından yumurta, un, tuz, karabiber eklenir. Güzelce yoğurulur. Bu karışım ayrıca çırpılmış yumurtaya ve una bulayarak zeytinyağıyla kızartılır. Pabucaki, tulum peynir, patlıcan ve yumurta ile yapılır. Şekli karnıyarığa benzer.
Çığırtma, domates, patlıcan, sarımsak ve acı sivri biberle yapılır. Tadı çok acı olduğu için yiyenler; “Yandım anam!” diye çığırmış olacaklar ki ismine “çığırtma” demişler. 🙂 Kabak çiçeği dolması, Ayvalık, Manisa ve diğer tüm şehirlerde severek yenir. Sabahları kabaklardan toplanan çiçekler, yırtılmayacak şekilde hafif yıkanır. Kuş üzümü, pirinç, dolmalık fıstık, soğan, yenibahar ve bazı baharatlar ile iç hazırlanır ve pişirilir.
Dikkat: Kabak çiçekleri toplandığı gün yemeği yapılmalı. Ertesi güne bırakılmamalı. Aksi takdirde çiçeğin yaprakları çabuk büzülür ve yırtılır.
Zeytinyağı ile Etli Yemekler:
Zeytinyağlı ile etli yemekler, hem lezzetli hem de hafif olur. İzmir köftesi, dana-kuzu karışını kıyma, domates, patates, biber ve bayat ekmek ile hazırlanır. Çopur, kuzu etiyle hazırlanan Muğla yemeğidir. Ekşili köfte de Muğla’da koyun kıymasıyla yapılan popüler yemekler arasındadır. Afyon sucuğu, dana ve manda etiyle yapılan et ürünüdür. Diğer yörelerde yapılan sucuklara göre daha iridir ve yağlıdır. Lezzeti ise on numara.
Uşak’ın ebem köftesinin şekli, çöreğe benzer. Uşaklılar, hazırladıkları harcı oklavayla hamur gibi açarlar ve bol zeytinyağıyla kızartırlar. Akıtma (kirde), koyun kıymasıyla ve bazı sebzelerle ve süt, yumurta, un karışımıyla hazırlanan akıtma ile hazırlanan leziz bir yemektir. Patlıcan kuzu, Denizli’ye ait bir yemektir. Ada köftesi, hazırlanan harcın parmak kalınlığında, uzunca şekil verilmesiyle pişirilen nefis Ege yemekleri arasında yerini almıştır. Ayrıca etli nohut da Egelilerin sevdiği yemektir. Üstüne limon sıkılarak da yenebilir.
Levrek buğulaması, fırında çupra, asma yaprağında barbunya, balık pilakisi, midye dolması, sardalya sarması ve balık köftesi. Balık köftesi, beyaz balık eti, zeytin yağı, soğan, kuş üzümü, yumurta, ekmek içi ve isteğe göre tarçın ve çam fıstığı malzemeleriyle hazırlanır. Daha önce belirttiğim çipura balık köftesinde tercihiniz olabilir meselası.;)
Salatalar:
Soğan, çoban, zeytin, deniz börülcesi ve turp otu salatası, dövmeç, börülce piyazı, ebegümeci salata, roka salatası, sarmaşık salata ve cibez salatası. Cibez, beyaz lahananın köklerinde bulunan filizlere denir. Tadı lahanayı andırır. Börülce de Ege Bölgesi yemek kültürü içerisinde meşhur olanlardan. Deniz börülcesi, deniz kıyılarında yetişen tadı tuzlu bir bitkidir. Dövmeç, yumurta, taze soğan, limon, tuz ve tabi ki zeytinyağıyla hazırlanan hamur işi yiyeceklerin yanında tercih edilen bir salatadır. Turp otu salatası, turp otunun dış dalları ayıklanıp içindeki taze kısım suda haşlandıktan sonra zeytinyağı, limon ve tuz katılarak soğuk servis edilir.
Ege Bölgesinin Yemek Kültürü: Otlar
Zeytinyağından sonra Ege mutfağında otlar ve ot yemekleri ikinci sırayı alır. Alaçatı‘da her yıl nisan ayının ortalarında Ot Festivali yapılır, turlar düzenlenir. Aynı zamanda burası şirin bir tatil beldesi. Rüzgar sörfü için de süper bir yer.
2 yıl önce ailece gittiğimde ilk defa bir sörf yapalım dedik. Daha da sörf yapmam.:) Bana göre değilmiş. Kumsalda güneşlenmek, Arnavut kaldırımlarda gezip tozmak, Çeşme kumrusu yemek ve gün batımını seyretmek daha güzel. Bana göre tabi.;)
Festivalde burayı ziyarete gelenler, hangi bitkileri görebilir; işte şifa listesi:
Et Yemekleri
Ege Bölgesinin Yemek Kültürü deyince sanmayın ki sadece otlar ve zeytinyağından ibaret. Et yemekleri de bol bol mevcut. İşte şehir şehir lezzetler:
İzmir
İzmir‘de sura, daha çok Kurban Bayramında, koçun kaburga kemiğiyle deri altı arasındaki boşluğa hazırlanan iç pilavın doldurulmasıyla ve dikilmesiyle pişirilir. İzmir köfte ise kıyma, domates, patates, sarımsak, sivri biber, maydanoz, baharatlar ve zeytinyağı ile ile hazırlanır. Fırında pişirilir. Ekmek dolması, iki günlük bayat yuvarlak ekmek, dana ya da koyun kıyması, ceviz, maydanoz, et suyu ve baharatlarla yapılan, Çeşmelilerin sevdiği bir yemektir.
Aydın
İnciri çok çok lezzetli olan Aydın‘da sıkma (yuvarlama), çok meşhurdur. Etli enginar, çöp şiş ve keşkek de Aydın’da tercih edilir.
Muğla
Salçalı ve acılı yemek seven Muğla‘da balık kültürü pek yok. Onun yerine menüde Milas köftesi, çökertme kebabı, kuzu kapama, büryan kebabı, çopur, ciğer ve et kavurması da tercih edilen yemeklerdir. Büryan kebabı erkek keçi eti ile yapılır.
Denizli
Denizli‘de kuzu çevirme, patlıcanlı kebap, kale biberi dolması, keşkek ve mumbar dolması Denizli’nin favori et yemekleridir. Kale biberi, Denizli’de yetişen bir biber türü.
Ayvalık
Ayvalık‘ta şehir halkı balık yemeklerini daha çok tercih ederler. Papalina, en çok tercih edile yöreye özgü bir balıktır. Kaşarlı kidonya, midyeler haşlanıp yıkandıktan rendelenmiş kaşarların midyelerin içine doldurulmasıyla ve fırında kaşarların erimesiyle yapılır.
Manisa
Manisa‘nın süt kebabı, koyun eti, süt ve un ile hazırlanarak sofralara gelir. Şevketi bostan, Kırkağaç köftesi, Manisa kebabı da diğer sevilen etli yemeklerdir.
Afyon
Afyonkarahisar‘da Afyon kebabı, duvaklı hindi, keşkek, sucuk ve çullama köfte en bilindik yemeklerin başında gelir. Afyon kebabı, genelde Ramazan ayında, dana etinin yumuşak etiyle yapılır. Duvaklı hindi yapımında, şepit denen yufkalar kullanılır.
Uşak
Tarhanadan iyi anlayan Uşak‘ta çömlek eti, az yağlı koyun eti, domates, biber, soğan, salça, pul biber ve tuz çömleğin içine konur. Çömleğin ağzı kalın kağıtla kapatılır ve mangal közünde pişirilir. Keşkek, kıymalı enginar dolması, taş kapama ve ciğer sarma da Uşak’ın diğer sevilen yemekleridir.
Kütahya
Kızılcık marmelatı seven Kütahya‘da tarhana, kıyma, bulgur, yoğurt ile yapılan Kütahya köftesi, yörenin sevdiği etli yemektir. Sini mantısı ve göveç de yapılan diğer yemeklerdir.
Ayrıca patates oturtması, etli domates dolması, kuru patlıcan dolması, etli pazı sarması, etli enginar, kabak dolması, türlü, etli yaprak sarması, etli bamya, karnıyarık, etli ebegümeci ve pırasa köftesi de Ege Bölgesinin Yemek Kültürü içinde ben de varım diyen et yemekleridir.
Hamur İşleri
Otlu börek, tulum peynir ve böreklik karışık otlar ile yapılır. Su böreği ocak ateşinde pişirilir. Uşak’ta bükme, un, zeytinyağı, su ve Uşak’a ait tarhana ile pişirilir. Haşhaşlı çörek, mısırlı şipit ve mısırlı bazlama da, Uşak’ın çok sevdiği hamur işleri arasındadır. Afyon’da ağzı açık, katıklı pide, cızdırma, bükme ve Afyon ekmeği meşhur hamur işleridir. Afyon ekmeği, acı maya ile odun ateşinde pişirilir. Özel günlerde yapılan paşa böreği ve yumuşak poğaça, Aydın’ın yöresel yiyeceği. İzmir kumru, şekil olarak kumruya benzeyen sandviçin içine tulum peynir, domates ve yeşil biber konarak hazırlanır. Soğuk yenir. Bir de sucuk, sosis, kaşar peynir, ketçap ve mayonezle hazırlananı var ki benim tercihim bu kumrudan yana.
Tatlılar
Lokma, zerde, kaymaklı dondurma ve revani İzmirlilerin çok sevdiği tatlıların başında gelir. Revani, yoğurt ve irmik ile yapılan hafif bir tatlıdır. Zerde, özel günlerde, pirinç, şeker ve nişasta ile yapılır ve üzerine kuş üzümü ya da tarçın ile süslenir. Lokma, mayalı hamurun yağda pişirip üzerine şerbet dökülmesiyle servis edilir. Bir defasında, lokmasıyla meşhur bir mekanda kuyrukta beklediğim olmuştu. Kaynak da yapamadık:) Kaymaklı dondurma da yazın hem enerji verir, hem de serinleticidir. Tadı harika! Şambali, irmik ile yapılır. Süslemek için badem kullanılır. Sakızlı muhallebi ve tatlı lor ile yapılan lor tatlısı, Çeşme’de yaygın olarak yapılır. Sakız ağacı, Çeşme’de yetişen ağaç türüdür. Bu ağaçtan elde edilen reçine, “damla sakızı” olarak adlandırılır. Höşmerim, koyun peyniri, un, tereyağ ve şeker ile hazırlanır. Ekmek kadayıfı, Afyon’a ait bir tatlıdır. Üstüne kaymak sürülerek ve cevizle süslenerek yenir. Gerdan tatlısı, kurban etinin boyun kısmı, baharat ve şeker ile hazırlanan et tatlısı.
Paluze, tel kadayıf, incir tatlısı, kabak tatlısı da Ege Bölgesinin Yemek Kültürü içinde yer alır. Ayva, üzüm, pekmez hoşafı ve bir çok reçel çeşitleri de tatlılar olarak sofralarda boy gösterir.
Ayrıca diğer bölgelerimizin yemek kültürleri hakkında bilgi almak için aşağıdaki linklere tıklayabilirsiniz.
Doğu Anadolu Bölgesi Yemek Kültürü
Güneydoğu Anadolu Bölgesi Yemek Kültürü
İç Anadolu Bölgesi Yemek Kültürü
Karadeniz Bölgesi Yemek Kültürü
Sonuç olarak, Ege Bölgesinin yemek kültürü, il il farklı lezzetlerle bizi karşılıyor. Farklı iklim koşulları ve bitki örtüsü, bazı şehirlere gelen göçmenlerin getirdiği gelenekler, Egenin zenginliğini yansıtıyor.
Son Söz: Bölgede değişmeyen, insanların misafirperver ve neşeli olmaları. Bir de hemen her yemekte zeytinyağı.;)
[os-widget path=”/yemekta/yaz%C4%B1-de%C4%9Ferlendirme” of=”yemekta” comments=”false”]
Hocam eşsiz bir eser olmuş emeğine sağlık
Emeğinize sağlık hocam.
Ne kadar ayrıntılı olmuş. Eline sağlık Funda. İçeceklerden de bahsetsen tam olacak valla.;)
Tamamlayım da tam olsun o zaman. 😉
Süper ötesi olmuş bence.;)
Tek kelimeyle harika
Çok beğendim emeğine sağlık
Domates dolması ne güzeeel. Keşke benim olsa. 😉
Yaparız bir gün Nuriyeciğim. No problem.
Yorum yapan elleriniz dert görmesin kızlar.
Hocam süper yazmışsın. Bu ne birikim böyle.
Ege kültürü cok beğendiğim bir kültürdür
Ege’nin zeytinyağlı yemekleri her zaman hoşuma gitmiştir.